آذر بیگدلی؛ صاحب تذکره آتشکده - حمایت از تولید ملی

به گزارش حمایت از تولید ملی، لطفعلی بیگ شاملو (1134-1195ق) معروف به آذر بیگدلی شاعر و تذکره نویس توانمند دوران افشاریه و زندیه است.

به گزارش، بار ها شنیده ایم که گذشته چراغ راه آینده است. این چراغ، روشنگر مسیری است که به ساختن بنای تمدن ایرانی اسلامی می انجامد. چراغی که انوار روشنگرش حاصل کوشش صد ها حکیم، هنرمند و فیلسوف مسلمان است که از قرن ها پیش خشت به خشت این بنای سترگ را روی هم گذاشته اند.

با شما مخاطب گرامی قراری گذاشته ایم تا هر روز به بهانه عددی که تقویم برای تاریخ آن روز به ما نشان می دهد، به زندگی یکی از مشاهیر و بزرگان تاریخ کهن ایران و اسلام مختصر اشاره ای کنیم تا بتوانیم پس از یک سال، با این انوار روشنگر چراغ تمدن و فرهنگ آشنا شویم. به این منظور هر روز صبح، بخشی از تاریخ کهن خود و افتخارات آن را مرور خواهیم کرد.

برای خوشه چینی از این خرمن دانش و فرهنگ، جلد اول کتاب تقویم تاریخ فرهنگ و تمدن اسلام و ایران تألیف دکتر علی اکبر ولایتی که به سال 1392 در انتشارات امیرکبیر به زیور طبع آراسته شده، بهره برده ایم.

لطفعلی بیگ شاملو (1134-1195ق)، متخلص به واله، نکهت و آذر، شاعر و تذکره نویس توانمند دوران افشاریه و زندیه است.

آذر از طایفه ای به نام بیگدلی شاملو بود. بیگدلی طایفه ای است از ترکان منسوب به بیگدل خان. این طایفه در زمان هولاکوخان و به دستور او از ترکستان به شام رفتند و سپس در زمان امیر تیمور به ایران آمدند. برای همین به این طایفه بیگدلی شاملو نام داده اند.

خانواده او در 1134ق، بر اثر فتنه محمود افغان، به ناچار از اصفهان به قم مهاجرت و چهارده سال در قم زندگی کردند. بعد از این مدت، پدر آذر به حکومت لار منصوب شد و خانواده همراه پدر به فارس رفتند. پدر آذر در فارس فوت کرد.

وی دو سال بعد از فوت پدر راهی سفر حج و زیارت عتبات شد و سپس به خراسان رفت. در خراسان وارد اردوی نادرشاه شد و همراه نادر و اردویش به وسیله مازندران به آذربایجان رفت. بعد از این سفر، در اصفهان ساکن شد. آذر در انتها مجمره دوم کتاب آتشکده به این سفر ها اشاره نموده است. در اصفهان مدتی به خدمت دیوانی مشغول شد؛ ولی در نهایت، شغل دیوانی را رها کرد و به تصوف روی آورد و به سلوک پرداخت.

او در اواخر عمرش در قم ساکن شد و در 195ق درگذشت و در همان شهر به خاک سپرده شد.

آذر در شیوه شاعری از طرز فصحای متقدمین پیروی می کرد. او اشعاری در قالب های غزل، قصیده، مثنوی و رباعی دارد. در قصاید آذر مدح جانشینان نادر و کریم خان زند مشاهده می گردد؛ اما غزل های وی غالباً عرفانی، اخلاقی و عاشقانه است. آثاری که از آذر باقی است عبارت اند از:

1. دیوان اشعار، شامل 10 هزار بیت شعر؛

2. مثنوی یوسف و زلیخا، آذر این اثر را به تأثیر از یوسف و زلیخای جامی سروده است؛

3. مثنوی گنجینه که به تقلید از بوستان سعدی سروده شده است؛

4. تذکره آتشکده، مهم ترین و مشهورترین اثر آذر است که تذکره عمومی معروف و مفصلی است. وی این اثر را طی سی سال گردآوری و تألیف و به نام کریم خان زند نموده است؛

5. تذکره دفتر نُه آسمان، آذر این اثر را در توضیح احوال شاعران معاصر خود نوشته است. آقابزرگ طهرانی نسخه ای از این تذکره را در تهران دیده است؛ ولی از این کتاب و کتاب گنجینه در فهرست های معروف نامی برده نشده است.

منبع: آنا